Open Discussie over Kunst en Architectuur

Almere 19 Maart 2003
Alweer een discussie over Kunst en Architectuur op maandag 17 maart 2003 in het Alnovum in Almere, georganiseerd door architektuurcentrum CASLa. De opzet leek op eerdere discussies: een forum met ´experts´ achter de tafel, een gespreksleider en publiek in de zaal. Eigenlijk geen uitnodiging tot verrassingen, zo te zien.

Opzet niet nieuw, wel open
Er zou gediscussieerd worden aan de hand van stellingen, ook al niet groot nieuws. Het enige dat zeer duidelijk van tevoren was afgesproken, was dat het een ´open´ discussie moest worden, dus niet uitgaande van bestaande plannen of politieke ambities. Na de expositie in het Stadhuis Almere van fictieve Museumontwerpen van studenten aan de TU-Braunschweig (waarin hun ideeen te zien waren in maquettes en tekeningen: zie almere-nieuws dd 11 en 13 febr.03), volgde naar aanleiding hiervan deze discussie met als thema "Hoe faciliteren wij Kunst in de toekomst en welke plaats heeft de Architektuur daarin?".



	Het forum: Bijl, Oosterhuis, Roesink en van Grunsven

Politieke stelling
In het forum zaten Arie Willem Bijl, weth. Kunst & cultuur, Kas Oosterhuis, Architekt, Macha Roesink, dir. van Museum De Paviljoens en Jan van Grunsven, beeldend kunstenaar. Petra Kempf (CASLa) verwelkomde de vele aanwezigen. Cox Habbema, Cultuur-intendant Almere, leidde de discussie en opende die met de oproep te discussieren in Vrede, Vriendschap en Samenwerking.

Stelling 1: De Politiek is te resultaatgericht. Het Nederlandse subsidiestelsel helpt de creativiteit om zeep en remt de fantasie
Hierop volgde een boeiende discussie. Bijv. een kunstenaar wordt beoordeeld op zijn werk, en ook als kunstenaar, mens, iedere keer weer. Hoe zit dat eigenlijk met de politici? Dat is maar 1x per 4 jaar! Meer continue beoordeling, tussentijds, de politiek stimuleren! Om als kunstenaar subsidie te krijgen moet je een plan indienen, financieel onderbouwen en al die toestanden, en dan moet je je daar aan houden, mag er vooral niet van afwijken. Jammer dat de 1%-regeling verdwenen is, waarbij dat percentage van de bouw van alle openbaar toegankelijke gebouwen bestemd werd voor Kunst! Bijl roept meteen dat de gemeente een hele pot geld heeft klaar staan voor goede initiatieven van kunstenaars, dus kom maar op! Macha Roesink vindt voorwaarden scheppen belangrijk. Vanuit het publiek wordt geroepen dat de BKR-regeling indertijd (een kunstwerk inleveren in ruil voor een uitkering) kunstenaars heeft voortgebracht omdat ze daardoor hun werk konden doen. Jan van Grunsven en meer meer mensen uit de zaal zijn het daar totaal niet mee eens. Het heeft niets met subsidie te maken, een echte kunstenaar is natuurlijk nooit afhankelijk van subsidie, hij gaat gewoon zijn eigen gang. Maar faciliteiten zijn belangrijk.



	Discussie Emeke Quinten

Stelling 2: Kunst moet uit zijn elitaire omgeving worden gehaald. Kunst is te behoudend, te gestroomlijnd
Hevige discussie over moeten?! Bij Kunst moet niks! Elitair? Hoezo, Kunst staat letterlijk op straat! Kunst is pas Kunst als het door een ander (h)erkend wordt....(?) Begeleiding van Kunst? Kunst moet voor zichzelf spreken. En niet te vergeten: communicatie. Soms begrijp je kunst beter als je achtergronden weet of omstandigheden waaronder het is ontstaan. Is het Kunst als het verkocht wordt? Is waardering een criterium? Volgens Bijl kan begeleiding van Kunst en kunstenaars beter, een wordingsproces. Betekent ´elitair´ een klein groepje en als je groep vergroot is het dan minder elitair?



	Oosterhuis en Cox

Stelling 3: Architectuur. Kunst behoeft geen kunstwerk als omhulsel. Vorm volgt funktie of: vorm erkent de funktie
Oosterhuis vindt vorm volgt funktie achterhaald begrip; de architekt doet! Gebouw mag best heel mooi zijn! Roesink hoopt dat Kunst en Architektuur zelf hun voorwaarden scheppen...spanningsveld tussen twee autonome disciplines. In de zaal zijn de meningen verdeeld, afhankelijk van het soort kunst. Prachtig om in de openlucht, de buitenruimte te kunnen exposeren.... maar dit is Nederland. Daarna de bekende items: waar zijn expo-ruimten, waar valt er wat te kraken en wat moet er gebeuren in een evtl. nieuw Almeers Museum? Waar zijn de andere culturen in dit verhaal?

Stelling 4: Museum. De huidige musea zijn statisch en beperkend en laten geen ruimte voor experimenten
De huidige musea voldoen noch aan de belevingswereld van de bezoeker, noch aan de behoefte van de kunstenaar. Daar zijn veel aanwezigen het niet mee eens. Het Tropenmuseum is een goed voorbeeld van kijken + doen. Roesink merkt op dat je in een museum kunt kijken, en kijken is een werkwoord...Men vindt dat musea ook risico´s moeten durven nemen: meer verschillende disciplines, een soort programmering maken, als bezoeker aktief (kunnen) zijn. (zoals de Paviljoens nu al 2 jaar doen maar helaas te onbekend is). Vanuit de zaal wordt voorgesteld een museum of Casla te gebruiken als uitvalsbasis, vertrekpunt voor bijv. een fietstour langs kunst & architektuur. Daarna een workshop en wie weet wat voor ideeen er opborrelen. Kunstenaars willen hun werk toch laten zien! Is een museum een symbool? Moet er wel een gebouw komen, nu we een nieuw Theater/CKV en een Pop-muziekzaal krijgen? Casla krijgt ook nog een groot gebouw, drijvend op het water...Hoe dan ook, een Museum wil men kunnen beleven, je moet er een gevoel bij krijgen. Initiatieven in Almere zijn als een zwerm vogels: Wat doe jij? Dynamische stelsels met je buren, samenwerken.



	Cox Habbema en Bob Fonhof

Stelling 5: We moeten weer zelf leren in aktie te komen. We gaan weer kraken! We moeten ons niet meer laten remmen. We verdedigen onze standpunten, zonder tegengas te geven.
Eigenlijk is deze laatste stelling overbodig, het nodige is al gezegd, ook in het verleden bij andere discussies.

De missende Stelling is voor mij: Hoe maken we deze discussie konkreet?!
Er werd en wordt nog steeds heel veel gepraat in Almere. Alles kan, kom maar op met jullie ideeen, is het motto. Voor insiders is duidelijk dat er om heikele punten heen gepraat wordt, hoewel er wel hard geroepen wordt. Voor de ietwat naievere belangstellende lijkt het dat dergelijke discussies een bijdrage kunnen leveren aan het culturele klimaat. In mijn ogen is de werkelijkheid vaak een schijn-democratie. Het klopt inderdaad dat kunstenaars hun ideeen kunnen indienen. Behalve dat krenten uit de pap worden gevist tijdens het lange ambtelijke trajekt, blijkt dat echte creativiteit veel te weinig de kans krijgt. Daarvoor is waarschijnlijk ook te weinig politieke interesse, gelet op de overweldigende belangstelling van de politici. (alleen Bob Fonhof laat zich zien en horen). terwijl juist een Open discussie als deze, die niet gaat over geld maar om creativiteit en creatief denken, uitermate belangrijk is voor de besluitvorming van bestuurders! Hoe dan ook, er dient een vervolg te komen op deze praatavond. Er moet nu daadwerkelijk aktie komen, in welke vorm maakt niet uit. Wie neemt de uitdaging aan?

Tekst en foto´s: Greta Verduin